Leeftijd en geslacht van Klapeksters

door Rob Bouwman en Frank Neijts

Kempische Klapeksters zijn voornamelijk afkomstig uit Scandinavië en behoren tot de nominaatvorm excubitor. Deze is nogal variabel en men onderscheidt daarbinnen globaal 2 types. Bij [1] is het wit op de vleugel beperkt tot de basis van de handpennen, bij [2] is ook de basis van de armpennen wit. Men spreekt wel van Klapeksters met 1 of 2 "vleugelspiegels". Type [2] is over het algemeen iets lichter (grijs) van boven en wat witter van onderen bij adulte vogels en bandering op de onderzijde is zeldzamer dan bij type [1]. Type [2] komt in Duitse en Franse populaties wat meer voor maar ook in Scandinavië worden ze aangetroffen en kunnen dus ook ’s winters bij ons opduiken.

Juveniele vogels
Sommige vroege herfstvogels zijn nog in juveniel kleed. Van deze vogels is de bovenzijde meer bruingrijs met soms bruine schubjes op nek en stuit en de onderzijde vuilwit met bruinige schubjes op vooral borst en buik. Het masker is meer bruinzwart en voor het oog soms slecht te zien. De vleugelveren vertonen bruinachtige randen en de ondersnavel is grotendeels licht gekleurd.


 Klapekster, eerste winter - Ponyweide/Soerendonk - 19 oktober 2003 (Rob Bouwman)

Vogels in eerste winterkleed
Lijken veel op adulte vogels maar zijn onder gunstige omstandigheden (niet te grote afstand, telescoop!) vrij eenvoudig als zodanig te herkennen. Van het juveniel kleed resteert bij hen een smalle vleugelstreep gevormd door lichte toppen van de grote vleugeldekveren. Zie foto hierboven.
Lichte ondersnavelbasis, zwakker aangeduid masker en/of schubjes op de onderzijde zijn GEEN aanwijzing voor de leeftijd: ook adulte vogels kunnen deze kenmerken vertonen!


 Klapekster, adult - Ringselvennen/Budel-Dorplein - 9 november 2003 (Rob Bouwman)

Adulte vogels
Volwassen vogels (tweede kalenderjaar en ouder) hebben geen vleugelstreep. Wèl kunnen ze schubjes op de onderzijde (vooral de borst) hebben, een lichte basis aan de ondersnavel en/of een minder scherp, vlekkerig masker hebben! Zie foto hierboven: een adulte vogel mèt schubjes en een lichte snavelbasis maar met een zeer duidelijk zwart masker!
Vogels van type [2] (met 2 "vleugelspiegels") zijn meestal (?) lichter grijs van boven en witter van onderen dan type [1] vogels en vertonen minder vaak (of minder uitgebreid?) schubjes op de borst volgens de literatuur.

Geslacht
In principe is er GEEN betrouwbaar, constant verschil tussen mannetjes en wijfjes! Bij beide geslachten wordt de snavel in de late herfst of winter geheel zwart om in de zomer dus iets te verkleuren. Bij mannetjes gebeurt dat blijkbaar iets vroeger (v.a. november) dan bij wijfjes (v.a. januari) maar of een Klapekster in december met geheel zwarte snavel daarom een mannetje is?

Oproep
De website vraagt om waarnemingen van Klapeksters indien mogelijk aan te vullen met zo veel mogelijk details van het verenkleed. Dus goed letten op:

Bedenk dat de aanwezigheid van bepaalde kenmerken makkelijker is vast te stellen dan de afwezigheid ervan!!! Maak als je kunt foto’s: met digitale camera en telescoop is dat goed te doen!